Mearrádusdahkan oahpisin
Mearrádusdahkan oahpisin
Mo mearrádusdahkan dáhpáhuvvá buresveadjinguovllus? Mii mearkkašumiid guovlluválggain lea? Geat dahket mearrádusaid, naba gii sáhttá váikkuhit ja makkár váikkuhanvejolašvuođat gávdnojit?
Oahpásmuva mearrádusdahkama cehkiide, deháleamos doibmiide ja iešguđet rollaide nugo maiddái guovlluválggaid mearkkašupmái Lappi buresveadjinguovllus.
Buresveadjinguovlu oanehaččat
Buresveadjinguovllut álggahedje doaimmaset jagi 2023 álggus. Suomas leat 21 buresveadjinguovllu, main lea ovddasvástádus sosiála- ja dearvvašvuođabálvalusain ja maiddái gádjundoaimmas iežaset guovllus.
Buresveadjinguovlluid ruhtadeapmi boahtá ovddemustá stáhtas, ja stáhtaráđđi stivre ja árvvoštallá guovlluid doaimma jahkásaččat. Buresveadjinguovlluin lea iešstivren, muhto ii vearuhanvuoigatvuohta. Danin dat leat sorjavaččat stáhta ruhtadeamis.
Suoma ráđđehus lea dehálaš rollas buresveadjinguovlluid doaimmain ja mearrádusdahkamis. Ráđđehus sihkkarastá, ahte lágat ja ruhtadeapmi dorjot doaimma. Lassin ráđđehus ovddida bálvalusaid ođasmahttima ja sihkkarastá, ahte dehálaš láhkaásahanfitnut ovdánit.
TIESITKÖ, ETTÄ
Lapin hyvinvointialue vastaa
koko Lapin julkisista sosiaali- ja terveyspalveluista?
Mearrádusdahkama rollat
Guovllu ássit
Lappi buresveadjinguovllu politihkalaš mearrádusdahkan ollašuvvá nu, ahte lappilažžan jos háliidat don sáhtát oažžut iežat jiena gullosii dearvvašvuođafuolahusa, sosiálabálvalusaid ja gádjunlágádusa bálvalusaid guoskevaš mearrádusain.
Don sáhtát ovdamearkka dihte álgit evttohassan guovlluválggaide, mat lágiduvvojit juohke njealját jagi, ja válljejuvvot guovllustivrii. Don sáhtát maiddái váikkuhit dainna ládje ahte jienastat válggain. Lappilaččaid válggain válljejuvvon stivra geavaha alimus mearridanválddi buresveadjinguovllus.
Gávdnojit maiddái eará vuogit, mat dahket vejolažžan váikkuheami ja oassálastima válggaid gaskkas. Buresveadjinguovlu sávvá, ahte ássit oassálastet aktiivvalaččat. Oassálastit sáhttá ovdamearkka dihte čuovvovaš vugiiguin:
- Ássiidgažadeamit ja -dáhpáhusat: Buresveadjinguovlu lágida dilálašvuođaid, gos don sáhtát muitalit iežat oaivila ja sávaldaga bálvalusaid birra.
- Máhcahatvuogádagat: Guovllus leat kanálat, maid bokte sáhtát addit máhcahaga bálvalusain dahje dahkat álgagiid.
- Váikkuhandoaibmaorgánat: Lágas mearriduvvon vuorrasiid- ja lápmásiidráđit ja nuoraidstivra buktet ovdan sierrajoavkkuid perspektiivvaid ja dárbbuid mearrádusdahkamis. Dáidda válljejuvvojit lahtut Lappi gielddain doaibmi seammasullasaš doaibmaorgánaid lahtuid gaskkas. Lassin Sámediggi nammada iežas ovddasteaddjiid.
- Vuorrováikkuhus ja oktavuođadoallan guovllustivrra lahtuiguin: Stivrra lahtuide sáhtát njuolga muitalit iežat sávaldagaid ja fuolaid.
Guovllustivrra lahtut
Guovllustivrra lahtut leat mearrádusdahkkit ja dánu sii váikkuhit máŋggaide dehálaš áššiide buresveadjinguovllus. Stivrabargu lea máŋggabealat ja bargu váikkuha lappilaččaid árgabeaivái.
Stivralahttun don sáhtát bidjat iežat árjja dasa, ahte Lappis dearvvašvuođafuolahusa, sosiálabálvalusaid ja gádjunlágádusa bálvalusat vástidit dárbbuid, ja beasat ovddidit guovllu Lappi sierraiešvugiid vuođul.
Dá guovllustivrra lahtu guovddáš váikkuhanvejolašvuođat:
- Bálvalusaid ovddideapmi ja lágideapmi
Guovllustivrra lahttun sáhtát oassálastit mearrádusaide dan birra, makkár bálvalusaid Lappi buresveadjinguovllus fállat ja gos bálvalusat leat. Dát guoská ovdamearkka dihte dearvvašvuođaguovddážiid, buohcceviesuid, gádjunbálvalusaid ja vuoras olbmuid divššu. - Bušeahta ja resurssaid geavaheapmi
Stivrra lahttun don leat mearrideame guovllu bušeahtas dahje das, man olu ruhta geavahuvvo iešguđet bálvalusaide. Dát lea dehálaš, dasgo ruhtadeapmi váikkuha njuolga bálvalusaid kvalitehtii ja oažžumii. Stivrra lahttun don sáhtát váikkuhit dasa, guđe oassesurggiid bálvalusat ovddiduvvojit dahje masa čujuhuvvojit eambbo resurssat, nugo bargit, rusttegat dahje erenomáš máhttu. - Buresveadjinguovllu strategiija hábmen
Guovllustivrra lahttun don oassálastát buresveadjinguovllu strategiija plánemii. Strategiija meroštallá guhkes áigegaskka ulbmiliid ja deattuhemiid, ovdamearkka dihte dan, mo bálvalusat heivehuvvojit Lappi vuorasmuvvi olbmuid várás dahje mo lágiduvvojit eambbo ovdaeastadeaddji bálvalusat guovllus. - Váikkuheapmi lávdegottiin
Stivrra lahtut sáhttet leat maiddái lávdegottiin. Lávdegottit gieđahallet dárkileappot sosiálabálvalusaide, dearvvašvuođafuolahussii dahje gádjundoibmii gullevaš áššiid, ja lahttun don sáhtát oahpásmuvvat dárkileappot dihto suorggi áššiide ja buktit ovddidanideaid. - Ássiid jiena gullan ja ovddasteapmi
Guovllustivrra lahtut leat dehálaš oktavuohta ássiid ja guovlluhálddašeami gaskkas. Stivrra lahttun don ovddastat lappilaččaid ja sáhtát buktit ovdan áššiid, mat leat dehálaččat ássiide. - Ovttasbargu eará mearrideaddjiiguin
Guovllustivrras mearrádusat dahkkojit ovttas, nube ovttasbargu stivrra eará lahtuiguin lea dehálaš. Váikkuheapmi dáhpáhuvvá ságastallamiid ja ráđđádallamiid bokte. Stivrra lahttun don sáhtát dahkat álgagiid bálvalusaid dahje nuppástusaid birra ja ságastallat daid birra earáiguin. - Ovdaeastadeaddji bálvalusaid ovddideapmi
Stivrra lahttun dus lea vejolašvuohta ovddidit ovdaeastadeaddji bálvalusaid, nugo mielladearvvašvuođabarggu ja áramuttu doarjaga, mat sáhttet geahpedit sosiála- ja dearvvašvuođabálvalusaid noađuhuvvama guhkes áigegaskkas. Dát lea dehálaš Lappi guovllu hástalusaid, nugo guhkes mátkkiid ja vuorasmuvvi olbmuid, dihte.
TIESITKÖ, ETTÄ
Lapin aluevaltuuston kokouksia
voi seurata verkossa?
Guovllustivra
Guovllustivra lea alimus mearrideaddji orgána, aivve dego gielddaváldostivra lea gielddain. Lappi guovllustivra, mas leat 59 lahtu, válljejuvvo guovlluválggain. Guovllustivrra lahtut ovddastit buot lappilaččaid.
Stivrras lea viiddes váldi ja ovddasvástádus das, mo bálvalusat Lappis lágiduvvojit. Stivra čoahkkana sullii oktii mánus. Čoahkkimat ja mearrádusat leat almmolaččat, nu ahte sáhtát čuovvut doaimma.
Guovllustivra ásaha buresveadjinguovllu guovlluráđđehusa ja eará doaibmaorgánaid nugo maiddái vállje buresveadjinguovllujođiheaddji.
Guovlluráđđehus
Buresveadjinguovllu guovlluráđđehus doaibmá guovllustivrra vuolde. Ráđđehusa lahtuid vállje guovllustivra. Guovlluráđđehus jođiha buresveadjinguovllu geavadaga doaimma, hálddašeami ja ekonomiija.
Ráđđehus válmmaštallá áššiid, maid birra stivra dahká mearrádusaid. Ráđđehus maiddái atná fuola das, ahte stivrra dahkan mearrádusat ollašuhttojuvvojit geavadis, ja ahte bálvalusat doibmet lappilaččaid árgabeaivvis.
Lávdegottit ja juhkosat
Buresveadjinguovllus sáhttet leat lávdegottit, mat barget dihto bálvalusaid guoskevaš áššiiguin, nugo sosiálabálvalusaid dahje dearvvašvuođabálvalusaid. Lávdegottit dahket dárkilut mearrádusaid iežaset vástosurggiin ja ovddidit bálvalusaid ovttas áššedovdiiguin. Lávdegottit buktet čiekŋalut áššedovdamuša ja lappilaččaid perspektiivva mearrádusdahkamii.
Virgeolbmot ja áššedovdit
Virgeolbmot ja áššedovdit veahkehit mearrádusdahkamis ja dikšot geavadaga áššiid. Sii dahket evttohusaid, ollašuhttet mearrádusaid ja sihkkarastet, ahte bálvalusat leat lappilaččaid oažžumis. Ovdamearkka dihte dearvvašvuođa- ja sosiálajođiheaddjit vástidit das, ahte Lappis dearvvašvuođadáluin, buohcceviesuin ja sosiálabálvalusain leat doarvái bargit ja resurssat.